‘O ja de klemtóón, haha! Die leg ik expres verkeerd hoor, dat vind ik grappig.’ Dat zeggen Nederlanders vaak, als ik vertel dat niet alleen de ‘ui’ belangrijk is voor de verstaanbaarheid van anderstaligen. Dat je iemand niet goed verstaat als hij ‘zuid’ als ‘zout’ uitspreekt vindt iedereen logisch… maar als hij ‘ZUIDholland’ in plaats van ‘zuidHOLLand zegt is dat toch niet zo erg?
Toch wel. Slechts een paar procent van de uitspraakfouten die anderstaligen maken zijn klankfouten. In de rest van deze paragraaf staat nog maar één woord met een ‘ui’. Stel dat je alleen die klank lastig vindt, dan kun je 98,4% van deze paragraaf foutloos voorlezen.
Maar klemtoon zit in elk woord, in elke zin. Het is onze houvast, onze rots in de zee van klanken. Klemtoon geeft structuur, klemtoon geeft ritme, klemtoon geeft herkenbaarheid. En als ik je hiermee nog niet heb overtuigd: in deze blog geef ik je drie goede redenen om te werken aan jouw klemtoon – of die van je cursisten als je NT2-docent bent.
Reden 1: Je zet de luisteraar op het GOEDE been
Vind je het ook zo irritant als mensen je zinnen aanvullen? Ik ben daar heel goed in. 😇 Terwijl ik naar je luister weet ik al wat er gaat komen. Maar als jij de klemtoon op de verkeerde plek legt, zet je me op het verkeerde been: Ik denkt dat je Aaa gaat zeggen, maar het wordt toch… Bee.
Of misschien laat je de klemtoon te weinig horen. Dan-maak-je-al-le-let-ter-gre-pen-e-ven-lang. Daardoor wordt je verhaal ook moeilijk te volgen. Ik vertel er meer over bij reden 3. Maar eerst:
Reden 2: De stomme e is slimmer dan je denkt
De lettergreep met klemtoon is in het Nederlands dus vooral l a nger dan de andere lettergrepen. Het verschil tussen lange en korte lettergrepen is in het Nederlands vrij groot. En er is één klank die altijd zorgt voor een super korte lettergreep: de stomme e, ook wel sjwa genoemd.
In de video onder aan de nieuwsbrief van deze maand leer je alles wat je over de uitspraak van de ‘stomme e’ moet weten. Maar het is niet alleen een klank die heel vaak in het Nederlands voorkomt, het is ook de tegenstelling van … klemtoon. Want alle lettergrepen met een stomme e zijn super kort. Zonder klemtoon dus!
Reden 3: Ritme is de basis van succes
Zoals ik in de vorige alinea al zei, is de klemtoon in het Nederlands vrij sterk. In losse woorden, maar ook in zinnen. In zinnen ligt de klemtoon op de woorden die de meeste informatie geven: Ik ga m o r gen met mijn b r o e r naar A mersfoort.
De belangrijke woorden zijn wat langer en een beetje harder. Daardoor steken ze met kop en schouders boven de rest uit.
Als je de klemtoon duidelijk laat horen in de belangrijkste woorden, ben je ook in een grotere ruimte of met lawaai veel beter te verstaan. En je komt ook nog eens overtuigender over. Wat wil je nog meer?
Vier klemtoonregels
Heb jij geen idee waar je de klemtoon moet leggen? Dat is ook niet zo makkelijk in het Nederlands. Ik geef in Verstaanbaar Nederlands in zeven stappen vier eenvoudige ‘regels’ voor de plaats van de klemtoon:
1. klemtoon en de stomme e
2. klemtoon in samenstellingen
3. klemtoon in scheidbare werkwoorden
4. klemtoon in zware eindlettergrepen
Deze vier ‘regels’ worden ook uitgelegd in de video’s van de serie ‘De eerste stappen’.
